حدیث مؤتلف و مختلفحدیث مؤتلف و مختلف، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و به حدیثی که نام بعضی از راویان آن با نام راویان دیگر از جهت نوشتار هم شکل ولی از جهت تلفظ مختلف باشد، گفته می‌شود. ۱ - توضیح اصطلاحیکی از اقسام حدیث به اعتبار سند، حدیث مؤتلف و مختلف است. حدیث مؤتلف و مختلف حدیثی است که سند آن مشتمل بر نام راویانی است که از نظر نگارش مثل هم نوشته می‌شوند ولی از نظر تلفظ با هم تفاوت دارند مانند: «جریز»، «حریز»، «برید» و «یزید»، «بنان» و «بیان». اختلاف نام راویان از نظر تلفظ گاهی در نقطه است مانند: «اخیف» و «احنف» و گاهی از نظر شکل است مانند: «سلام» و «سلاّم». منظور از «اسم» در معنای اصطلاحی حدیث مؤتلف و مختلف هر چیزی است که مرادف اسم باشد بنابر این شامل لقب و کنیه نیز می‌شود. از نظر دانشمندان علوم حدیث نقطه و تشدید از اصل خط خارج است و داخل در تلفظ می‌باشد. برخی مؤتلف و مختلف را صفت «اسم» گرفته‌اند مؤتلف و مختلف صفت اسم راویی است که با راوی دیگر از نظر نگارش مثل هم ولی از نظر تلفظ متفاوت است. برخی دیگر آن را صفت «سند» گرفته و بیان داشته‌اند: مؤتلف و مختلف سندی است که مشتمل بر نام راویانی است که از نظر نگارش مثل هم و از نظر تلفظ متفاوت هستند. ۲ - فرق حدیث مؤتلف و مختلف با مصحفدر حدیث مصحف سندی در اسم یک راوی تغییری به وجود می‌آید مثل این که «یزید»، تبدیل به «برید» می‌شود و حدیثی که در سند آن این تغییر به وجود آمده است حدیث مصحف نامیده می‌شود ولی در حدیث مؤتلف و مختلف تغییر حاصل نمی‌شود بلکه نام راویی از نظر نگارش مشابه با نام راوی دیگری است ولی از نظر تلفظ با هم فرق دارند مانند: «جریر» و «حریز». برخی بر این گمان هستند که این قسم در واقع یکی از شعبه‌های تصحیف است. ۳ - شناخت حدیث مؤتلف و مختلفبرخی برای شناخت حدیث مؤتلف و مختلف دو قول ذکر کرده‌اند: ا - ضابطه معینی برای آنها نیست و با نقل و مراجعه به اهل فن شناخته می‌شوند. ب - ضابطه معین و مشخصی برای آنها ذکر شده است مثل این که گفته شود: تمام راویانی که نامشان «سلام» است باید آنها با با تشدید خواند جز پنج تن از آنها و بعد نام آن پنج تن را مشخص کند. اولین کسی که در این باب اقدام به تالیف کتاب نموده است احمد بن حسن بن عبدالله بن سعید عسکری است. ۴ - تعبیرات مترادفمترادفات این اصطلاح عبارتند از: مؤتلف و مختلف، خبر مؤتلف و مختلف، روایت مؤتلف و مختلف [۳]
علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجة الامال، ج۱، ص۶۱.
[۶]
مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، ص۷۷.
[۷]
علامه نجفی، سیدضیاءالدین، ضیاء الدرایه، ص۳۴.
[۹]
مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، ص۱۵۹.
[۱۰]
تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۱، ص۱۰۸.
[۱۲]
مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، ج۳، ص۳۱۷.
۵ - پانویس
۶ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حدیث مؤتلف و مختلف»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۷/۱۲. رده‌های این صفحه : اصطلاحات حدیثی | خبر واحد
|